Η Τάτγιανα ΙΓΚΙΤΣ Κεκλίκη είναι Ψυχολόγος από τη Σερβία με Μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Κλινική Ψυχολογία που απέκτησε στο ΑΠΘ στην Ελλάδα.
1. Τι σε ώθησε να ακολουθήσεις το επάγγελμα της ψυχολογίας;
Αυτό που με οδήγησε να επιλέξω την ψυχολογία δεν ήταν μια απλή επαγγελματική επιλογή· ήταν μια εσωτερική ανάγκη, ένα κάλεσμα. Από πολύ νωρίς στη ζωή μου με απασχολούσε βαθιά το “γιατί” πίσω από τις ανθρώπινες συμπεριφορές, ο πόνος που κουβαλάμε, οι σχέσεις που δημιουργούμε ή που μας πληγώνουν. Για μένα, η ψυχολογία είναι ένα εργαλείο κατανόησης αλλά και ουσιαστικής φροντίδας.
Πιστεύω βαθιά στη δύναμη της αυθεντικής ανθρώπινης επαφής. Μέσα από αληθινές σχέσεις μπορούμε να ξαναβρούμε το νόημα, να νιώσουμε ότι ανήκουμε, να θεραπευτούμε. Σε μια εποχή όπως η σημερινή, που η αποξένωση, η μοναξιά και η εσωτερική απομάκρυνση είναι σχεδόν κανόνας, η ανάγκη για ουσιαστική σύνδεση γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ.
Η επαγγελματική μου πορεία —ειδικά δίπλα σε ασυνόδευτα ανήλικα, σε ανθρώπους που βίωσαν βία ή εγκατάλειψη— με έχει διδάξει πως η ψυχολογική στήριξη δεν είναι απλώς μια θεραπευτική μέθοδος. Είναι στάση ζωής. Είναι να είσαι παρών, να ακούς χωρίς να κρίνεις, να στηρίζεις χωρίς να ελέγχεις.
Παράλληλα, έχω αναζητήσει πιο βαθιά νοήματα μέσα από την επαφή μου με τη συνείδηση, την πνευματικότητα και την κατανόηση του τραύματος. Αυτή η εσωτερική αναζήτηση με βοηθά να βλέπω τον άνθρωπο όχι μόνο ως ένα “κρούσμα” ή μια “διάγνωση”, αλλά ως μία μοναδική ψυχή που προσπαθεί να εξελιχθεί μέσα από τον πόνο της.
Αυτό είναι που με κρατάει σε αυτό το επάγγελμα: η βαθιά πίστη ότι κάθε άνθρωπος αξίζει να ακουστεί, να φανερωθεί, και να βρει τον δρόμο του μέσα από την αυθεντική επαφή και τη θεραπευτική σχέση.
2. Ποια είναι τα πιο συχνά ψυχικά μοτίβα που βλέπεις στους ανθρώπους σήμερα; Άγχος, ανασφάλεια, burnout;
Αυτό που παρατηρώ έντονα τα τελευταία χρόνια είναι ότι τα πιο συχνά ψυχικά μοτίβα δεν εκδηλώνονται μόνο ως άγχος, burnout ή ανασφάλεια, αλλά κυρίως ως αποσύνδεση από τα συναισθήματα και τον εαυτό. Βλέπω πολλούς ανθρώπους που δυσκολεύονται να εντοπίσουν, να εκφράσουν ή ακόμα και να νιώσουν τα συναισθήματά τους. Λες και κάτι έχει παγώσει εσωτερικά.
Πιστεύω πως αυτό σχετίζεται βαθιά με τη συλλογική ψυχολογική πίεση που ασκεί η σύγχρονη κοινωνία μέσα από την υπερδιέγερση των αισθήσεων, την ταχύτητα της πληροφορίας και την εικόνα που κυριαρχεί στα social media. Τα μέσα δημιουργούν μία ψευδαίσθηση επαφής, αλλά στην ουσία ενισχύουν τη στροφή προς τα έξω: προς την επιβεβαίωση, την επίδοση, την εικόνα, αφήνοντας τον εσωτερικό κόσμο παραμελημένο.
Σε αυτό το πλαίσιο, το συναίσθημα συχνά καταπιέζεται, αγνοείται ή παρεξηγείται. Όμως το συναίσθημα είναι ο βασικός φορέας της ανθρώπινης εμπειρίας. Είναι αυτό που μας ενώνει με τον εαυτό μας και τους άλλους. Όταν ο άνθρωπος αποκόπτεται από αυτό, χάνει και την ικανότητα αυθεντικής σύνδεσης – τόσο με τον εαυτό του όσο και με τον κόσμο γύρω του.
Συχνά λέω πως η ψυχοθεραπεία σήμερα δεν είναι μόνο μια διαδικασία αντιμετώπισης του άγχους ή της κατάθλιψης, αλλά κυρίως μια πράξη επανασύνδεσης με το συναίσθημα και μια αντίσταση σε έναν πολιτισμό που μας θέλει αποσπασμένους και στραμμένους μόνο προς τα έξω.
Η επιστροφή στο “μέσα”, στο σώμα, στο βίωμα, στο συναίσθημα, είναι ίσως το πιο ουσιαστικό βήμα για να επανακτήσουμε ισορροπία και νόημα στη ζωή μας.
3. Τι ρόλο παίζει ο ύπνος, η διατροφή και η κίνηση στην ψυχική μας υγεία; Είναι όντως σημαντικά ή τα υποτιμάμε;
Ο ύπνος, η διατροφή και η σωματική άσκηση παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχική μας υγεία, και πιστεύω ότι συχνά υποτιμάμε το πόσο βαθιά συνδεδεμένα είναι το σώμα και το μυαλό μας. Δεν μπορούμε να βλέπουμε τον άνθρωπο αποσπασματικά—το σώμα, τα συναισθήματα, οι σκέψεις και οι ψυχολογικές ανάγκες λειτουργούν ως ένα ενιαίο σύστημα. Όταν φροντίζουμε τη φυσική μας υγεία μέσω ποιοτικού ύπνου, ισορροπημένης διατροφής και κίνησης, δημιουργούμε τις φυσιολογικές συνθήκες για συναισθηματική ρύθμιση και διαύγεια σκέψης. Παράλληλα, αυτές οι πράξεις φροντίδας στέλνουν στον εγκέφαλο ένα δυνατό μήνυμα: «Είμαι ασφαλής, με φροντίζω».
Ωστόσο, η φροντίδα του σώματος από μόνη της δεν είναι αρκετή. Ένα σώμα δεν μπορεί να ευδοκιμήσει πραγματικά αν δεν μπορούμε να νιώσουμε χαρά, αγάπη ή συναισθηματική πληρότητα. Το μη επεξεργασμένο ψυχολογικό άγχος ή η συναισθηματική αποσύνδεση συχνά εκδηλώνονται μέσα από σωματικά συμπτώματα και χρόνιες εντάσεις. Ταυτόχρονα, η παραμέληση του σώματος μπορεί να επιδεινώσει ψυχικές καταστάσεις όπως το άγχος ή η κατάθλιψη. Γι’ αυτό η αληθινή ευεξία απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση—μια προσέγγιση που φροντίζει τόσο το σώμα όσο και τον συναισθηματικό μας κόσμο. Όταν συνδεόμαστε με τον εσωτερικό μας εαυτό και τις αυθεντικές μας ανάγκες, ενισχύουμε τη ζωτικότητα τόσο της ψυχής όσο και του σώματος.
4. Γιατί πιστεύεις ότι στην Ελλάδα υπάρχει ακόμη δισταγμός στο να ζητήσει κάποιος βοήθεια από ψυχολόγο;
Πιστεύω ότι υπάρχουν βαθιά κοινωνικά και πολιτισμικά εμπόδια. Για πολλά χρόνια, ειδικά πριν την οικονομική κρίση, η Ελλάδα ζούσε μια περίοδο σχετικής ευημερίας — οι άνθρωποι είχαν μάθει να καλύπτουν τις εσωτερικές τους δυσκολίες μέσα από την κατανάλωση, τις κοινωνικές εξόδους, ένα lifestyle που πρόσφερε αποσπασματική “ανακούφιση”. Δεν υπήρχε χώρος ή ανάγκη να στραφούν πραγματικά προς τα μέσα.
Όταν όμως ήρθε η κρίση, το οικονομικό σύστημα κατέρρευσε και μαζί του και πολλοί από τους τρόπους που οι άνθρωποι διαχειρίζονταν το άγχος και την εσωτερική πίεση. Τότε βγήκαν στην επιφάνεια ψυχικά φορτία που δεν είχαν ποτέ επεξεργαστεί, αλλά και πάλι το στίγμα ήταν εκεί — “μη μιλήσεις”, “μην εκτεθείς”, “θα σε πουν αδύναμο”.
Πιστεύω ότι ο ρόλος μας ως επαγγελματίες είναι να σπάμε αυτόν τον φόβο μέσα από την ενσυναίσθηση, την ενημέρωση και την αυθεντική ανθρώπινη επαφή. Όταν κάποιος νιώσει πως δεν είναι μόνος και πως αυτό που βιώνει είναι αποδεκτό, τότε μπορεί να κάνει το βήμα να ζητήσει βοήθεια — και αυτό είναι από τα πιο ουσιαστικά βήματα για να αλλάξει η ζωή του.
5. Πόσο σημαντικό είναι να βρίσκεις τον “σωστό” ψυχολόγο; Υπάρχει χημεία όπως σε κάθε ανθρώπινη σχέση;
Η επιλογή του ψυχολόγου είναι ουσιαστική, γιατί η θεραπεία δεν βασίζεται μόνο στη γνώση και στα εργαλεία, αλλά πρωτίστως στη σχέση. Η “χημεία”, δηλαδή το αν νιώσουμε ότι ο άλλος μπορεί πραγματικά να μας κρατήσει ψυχικά, να μας ακούσει βαθιά και να μας προσφέρει το απαραίτητο holding, είναι το θεμέλιο της θεραπευτικής διαδικασίας.
Το holding είναι εκείνη η αίσθηση ασφάλειας και συναισθηματικής συγκράτησης, που μας επιτρέπει να ακουμπήσουμε τα πιο ευάλωτα σημεία μας. Και για να το προσφέρει αυτό ένας ψυχολόγος, χρειάζεται να έχει δουλέψει ο ίδιος με τον εαυτό του, να έχει περάσει από μια εσωτερική πορεία αυτογνωσίας και να μπορεί να σταθεί απέναντι στον άλλον με καθαρότητα, ταπεινότητα και αλήθεια.
Σε ψυχικό επίπεδο, ο ρόλος του ψυχολόγου είναι να ενσαρκώσει —έστω προσωρινά— το νόημα του “αρκετά καλού” ή και του ιδανικού γονέα: εκείνου που μπορεί να περιέχει, να αντέχει, να καθρεφτίζει και να αγαπά άνευ όρων. Γιατί πολλές φορές ο θεραπευόμενος χρειάζεται πρώτα να βιώσει μια τέτοια σχέση για να μπορέσει να θεραπεύσει τις πληγές του παρελθόντος.
Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να διαλέγουμε έναν ψυχολόγο που μας “ταιριάζει” — όχι απλώς σαν χαρακτήρας, αλλά που μπορεί να συντονιστεί μαζί μας σε βάθος, και να μεταφράσει τις γνώσεις του στις δικές μας ανάγκες και γλώσσα. Η θεραπεία ξεκινά εκεί που ο άλλος μας κοιτά με παρουσία και αποδοχή. Από εκεί ξεκινά και η αλλαγή.
6. Βλέπεις διαφορές στην ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών σήμερα σε σχέση με παλιότερα; Τι ρόλο παίζει η οικογένεια και το σχολείο;
Ναι, υπάρχουν διαφορές. Τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν σε έναν κόσμο γεμάτο ερεθίσματα, πληροφόρηση και πίεση για συνεχή προσαρμογή. Από τη μία, έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στη γλώσσα των συναισθημάτων. Από την άλλη όμως, βιώνουν μεγαλύτερη συναισθηματική μοναξιά, γιατί πολλές φορές το περιβάλλον γύρω τους —οικογένεια και σχολείο— δεν είναι πραγματικά διαθέσιμο.
Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν σημαίνει “δεν λυγίζω”, αλλά “μπορώ να πέσω και να ξανασηκωθώ, έχοντας έναν ασφαλή συναισθηματικό χώρο”. Και αυτός ο χώρος, ξεκινάει πρώτα από την οικογένεια. Το παιδί καθρεφτίζεται στους γονείς του — εκεί μαθαίνει πώς να σχετίζεται, πώς να αντέχει, πώς να αναγνωρίζει και να επεξεργάζεται τον εσωτερικό του κόσμο.
Εδώ όμως έρχεται μια μεγάλη πρόκληση της εποχής μας: πολλοί γονείς σήμερα είναι και οι ίδιοι χαμένοι στη δική τους αποσύνδεση. Δεν είναι θέμα κατηγορίας — είναι θέμα ευθύνης. Πολλοί ενήλικες δεν έχουν λάβει ποτέ τη συναισθηματική στήριξη που τώρα καλούνται να δώσουν. Δεν έχουν διδαχθεί πώς να φροντίζουν τον εαυτό τους ψυχικά, ούτε έχουν συνειδητοποιήσει ότι για να σταθούμε δίπλα στα παιδιά μας, πρέπει πρώτα να δούμε πού στεκόμαστε εμείς οι ίδιοι.
Η ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών δεν “χτίζεται” με λόγια, αλλά με παρουσία. Όχι με τον έλεγχο, αλλά με τη σύνδεση. Όχι με την αποφυγή της δυσκολίας, αλλά με το να είμαστε εκεί, δίπλα τους — συναισθηματικά παρόντες. Το σχολείο οφείλει επίσης να γίνει χώρος σχέσης, όχι απλώς εκπαίδευσης. Να δίνει στα παιδιά χώρο να είναι άνθρωποι, όχι μόνο μαθητές.
Και πάνω απ’ όλα, πρέπει να τους επιτρέψουμε να είναι παιδιά. Όχι να τους διορθώνουμε συνεχώς, να τους λέμε πώς να είναι “σωστοί”, αλλά να τους βλέπουμε, να τους αποδεχόμαστε όπως είναι — ακόμα και όταν είναι ατελή, χαοτικά ή εκφραστικά. Εκεί χτίζεται η πραγματική βάση της ανθεκτικότητας: στην αίσθηση ότι αξίζω, ακριβώς όπως είμαι.
7. Τι σημαίνει για σένα η ψυχική υγεία; Πώς την καλλιεργείς και εσύ στην προσωπική σου ζωή;
Για μένα, η ψυχική υγεία δεν είναι μια στατική κατάσταση «ευτυχίας», αλλά μια δυναμική διαδικασία σύνδεσης — με τον εαυτό μου, με τους άλλους και με κάτι βαθύτερο από εμένα. Είναι η ικανότητα να είμαι παρούσα, αυθεντική και σε επαφή με τα συναισθήματά μου, χωρίς να με κυριεύουν. Να μπορώ να αντέχω την αβεβαιότητα, τη θλίψη, την εσωτερική σύγκρουση, χωρίς να χάνω το νόημα.
Η ψυχική υγεία είναι για μένα η ικανότητα να “κρατάω” τον εαυτό μου, όπως κρατάμε έναν άλλον άνθρωπο με αγάπη. Και αυτό, προσωπικά, το καλλιεργώ μέσα από συνεχή προσωπική εργασία, εσωτερική αναζήτηση, πνευματική επαφή, αλλά και πρακτικές καθημερινότητας όπως ο διαλογισμός, η σωματική επίγνωση, η σιωπή, η επαφή με τη φύση.
Έχω μάθει να δίνω χώρο στη σκιά μου, να επιτρέπω στον εαυτό μου να είναι ατελής, και να εμπιστεύομαι τη διαδικασία. Δεν είναι πάντα εύκολο — υπάρχουν φάσεις, πτώσεις, αποσυνδέσεις. Αλλά κάθε φορά επιστρέφω. Ψυχική υγεία για μένα είναι αυτή η δυνατότητα της επιστροφής: στην αλήθεια μου, στη φροντίδα, στη σύνδεση.
Και επειδή ζω και εργάζομαι σε έναν κόσμο που συνεχώς μας ωθεί προς τα έξω —στην απόδοση, στην ταχύτητα, στην εξωτερική επιβεβαίωση— η προσωπική μου πρακτική είναι να επιστρέφω προς τα μέσα. Να ακούω. Να σιωπώ. Να νιώθω. Και από εκεί, να υπάρχω και ως θεραπεύτρια.
8. Πώς βλέπετε τον ρόλο του ψυχολόγου μέσα στην κοινωνία σήμερα; Είναι απλώς θεραπευτής ή και φορέας κοινωνικής αλλαγής;
Ο ψυχολόγος για μένα δεν είναι απλώς θεραπευτής — είναι και φορέας συνείδησης, φροντίδας και αλλαγής μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Φυσικά, η ατομική θεραπεία είναι αναντικατάστατη, αλλά δεν είναι αρκετή όταν γύρω μας υπάρχουν συστήματα που αναπαράγουν βία, σιωπή, αποξένωση και τραύμα.
Μέσα από τη δική μου πορεία —σε shelters με ευάλωτες γυναίκες και παιδιά, σε δομές φιλοξενίας ανηλίκων, σε προγράμματα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και μη τυπικής εκπαίδευσης— έχω δει ξεκάθαρα ότι η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί και πρέπει να επεκτείνεται έξω από το θεραπευτικό δωμάτιο. Να ακουμπά κοινότητες, θεσμούς, σχολεία, δημόσιους χώρους. Η ψυχική φροντίδα είναι συλλογική υπόθεση.
Ο ψυχολόγος έχει ρόλο να στηρίξει το άτομο, αλλά και να μιλήσει για όσα το σύστημα σιωπά. Να χτίσει γέφυρες μεταξύ του εσωτερικού κόσμου και της κοινωνικής πραγματικότητας. Γιατί η ψυχική υγεία δεν είναι μόνο προσωπική υπόθεση — είναι και κοινωνική ευθύνη.
Και γι’ αυτό χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο από θεραπευτικά γραφεία. Χρειαζόμαστε κοινωνικές παρεμβάσεις. Χώρους ανοιχτούς, κοινοτικές δράσεις, συνεργασίες μεταξύ ειδικών και πολιτών, εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση. Γιατί μόνο αν κινηθούμε όλοι μαζί — ψυχολόγοι, επαγγελματίες, οικογένειες, κοινότητες — μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο που δεν απλώς επιβιώνει, αλλά πραγματικά συνδέεται και θεραπεύεται.
9. Αν μπορούσες να περάσεις ένα μήνυμα στον κόσμο μέσα από αυτή τη συνέντευξη, ποιο θα ήταν;
Αν μπορούσα να περάσω ένα μήνυμα, θα ήταν αυτό: Η πραγματική αλλαγή ξεκινά όταν στραφούμε προς τα μέσα. Όταν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να συνδεθεί βαθιά — με την εσωτερική του αλήθεια, με τον Άλλον και με το Όλον. Με την Ανώτερη Δύναμη, όπως ο καθένας τη βιώνει και την ονομάζει.
Δεν είμαστε απομονωμένες μονάδες. Είμαστε ζωντανά κύτταρα ενός κοινού σώματος. Κάθε άνθρωπος που θεραπεύεται, που αγγίζει την ψυχή του και παλεύει για αυθεντικότητα, επηρεάζει και φωτίζει και άλλους γύρω του. Μόνο μέσα από αυτή τη σύνδεση μπορούμε να ανακαλύψουμε το φως που κουβαλάμε μέσα μας — να το φροντίσουμε, να το εξελίξουμε και τελικά να το προσφέρουμε με την παρουσία μας.
Είναι δική μας, βαθιά προσωπική ευθύνη να αναλάβουμε αυτή τη διαδρομή. Να αντισταθούμε στην εποχή που μάς ωθεί στην εικόνα, στην ταχύτητα, στην αποσύνδεση και στην ατομικότητα. Γιατί όταν ο καθένας από εμάς επιλέγει τη σύνδεση, τότε αλλάζει όχι μόνο η προσωπική του ζωή — αλλάζει ολόκληρο το πεδίο γύρω του. Η εποχή χρειάζεται ανθρώπους παρόντες, συνειδητούς και αληθινούς. Ανθρώπους που θα κρατούν φως — και θα το προσφέρουν χωρίς θόρυβο, αλλά με ουσία.
